Stanisław Haller (1872-1940)
W szerokiej świadomości historycznej mylony jest często z gen. Józefem Hallerem (1873-1960). Byli kuzynami, ale dokładne pokrewieństwo nie zostało ustalone. W r. 1941 władze polskie na uchodźstwie wiedziały, że w kampanii wrześniowej 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej i w związku z tym, po zawarciu układu Sikorski-Majski wskazano go jako kandydata na dowódcę Armii Polskiej w ZSRR. Sowieci stwierdzili, że nie mają żadnych informacji o generale, mimo że w kwietniu 1940 r. przewieziony został ze Starobielska do Charkowa i tam zamordowany.
Stanisław Haller, syn Władysława, urodził się 26 kwietnia 1872 r. w Polance Hallera w powiecie podgórskim, w rodzinie ziemiańskiej. W r. 1892, po zdaniu egzaminów maturalnych w szkole realnej w Bielsku, wstąpił jako ochotnik do zawodowej szkoły oficerów rezerwy, a następnie do służby zawodowej. W latach 1894-1918 służył w armii austriackiej. W r. 1901 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Wiedniu. Pełnił kolejno funkcje: dowódcy batalionu, oficera sztabu korpusu, oficera Sztabu Generalnego. W latach 1912-1915 był szefem sztabu Twierdzy Kraków, początkowo w stopniu majora, a później podpułkownika. W r. 1917 został mianowany pułkownikiem. Walczył na froncie włoskim.
Po zakończeniu I wojny światowej zgłosił się do Wojska Polskiego. Objął funkcję zastępcy komendanta miasta Kraków, a 18 listopada 1918 r. szefa Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego Kraków. 7 lutego 1919 r. Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz Józef Piłsudski powierzył mu pełnienie obowiązków Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a 1 stycznia 1920 r. mianowany został generałem brygady. W czasie wojny z Rosją bolszewicką dowodził 13. Dywizją Piechoty i Grupą Operacyjną, a następnie 6. Armią we Lwowie. Miał olbrzymie zasługi w pokonaniu 1 Armii Konnej Budionnego.
Był członkiem Rady Wojennej. W r. 1921 stał na czele delegacji polskiej podczas rokowań w Bukareszcie. Po powrocie do kraju został Inspektorem Armii we Lwowie. Od 9 lipca 1923 do 16 grudnia 1925 r. był szefem Sztabu Generalnego. Po złożeniu dymisji osiedlił się w rodzinnej wsi. W czasie przełomu majowego w r. 1926 został szefem sztabu wojsk rządowych, ale wkrótce powrócił do majątku w Polance. Przebywał tam do sierpnia 1939 r. Zajmował się pracą społeczną, m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej. Napisał kilka książek o tematyce polityczno-wojskowej.
Po wybuchu II wojny światowej oddał się do dyspozycji Naczelnego Wodza. We wrześniu 1939 r. ewakuował się w kierunku wschodnim. Na terenach zajętych przez Armię Czerwoną został aresztowany i osadzony w obozie w Starobielsku. Na podstawie listy śmierci NKWD z 6 kwietnia 1940 r. wywieziono go do Charkowa, gdzie został zamordowany.
Stanisław Haller był odznaczony między innymi Krzyżem Komandorskim i Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, francuską Legią Honorową i estońskim Krzyżem Wolności. 5 października 2007 r., w trakcie uroczystości ?Katyń Pamiętamy ? Uczcijmy Pamięć Bohaterów?, Prezydent RP Lech Kaczyński awansował go pośmiertnie do stopnia generała broni.
(...)
